«Ρωσική προπαγάνδα παραπληροφόρηση και βρώμικα παιχνίδια»

Η κρίση στην Ουκρανία, η προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσία, καθώς και η σημαντική επικοινωνιακή προσπάθεια που καταβάλλεται από τη Μόσχα στο εσωτερικό και το εξωτερικό για την προώθηση των στόχων της, έχουν φέρει και πάλι στο προσκήνιο, μετά από πολλές δεκαετίες, το θέμα των λεγόμενων ρωσικών «δραστηριοτήτων πολιτικής εχθροπραξίας», όπως χαρακτηρίζεται από αναλυτές η εκστρατεία επικοινωνιακής προπαγάνδας από μέρους της Ρωσίας.
Στην Κριμαία, την ανατολή Ουκρανία και άλλες χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, έχει εντατικοποιηθεί σημαντικά η εκστρατεία ρωσικής επιρροής, με στόχους ρωσόφωνους πληθυσμούς που τις περισσότερες φορές δεν έχουν πρόσβαση σε δυτικά μέσα ενημέρωσης και πληροφορίες και γι’ αυτό ακριβώς το λόγο αποτελούν εύκολη λεία για την ρωσική παραπληροφόρηση.

Οι τελευταίες αυτές προσπάθειες της Μόσχας παραπέμπουν στις ιδεολογικές μάχες και τα λεγόμενα «δραστικά μέτρα» του Ψυχρού Πολέμου.

Αυτό ήταν το θέμα παρουσίασης στο Ίδρυμα Χέριτατζ (Heritage Foundation), μια απ’ τις σημαντικότερες δεξαμενές σκέψης της Ουάσιγκτον, με τίτλο «Ρωσική προπαγάνδα, παραπληροφόρηση και βρώμικα παιχνίδια» και ομιλητές αναλυτές που έχουν επί δεκαετίες ασχοληθεί με το θέμα της ρωσικής επικοινωνιακής πολιτικής.

«Η Σοβιετική Ένωση τελειοποίησε σε επιστημονικό επίπεδο την τέχνη της προπαγάνδας τον 20^ο αιώνα», δήλωσε ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνούς Πολιτικής, Τζον Λεντσόφκσι, με μια ευρύτατη γκάμα τομέων, από παραδοσιακή δημόσια διπλωματία, πολιτιστικές και αθλητικές ανταλλαγές, μέχρι πολιτική παραπληροφόρησης με χαρακτηριστικά «την έντεχνη μείξη αλήθειας και ψέματος και την αναμόχλευση των πραγματικών δεδομένων με τρόπο που να υπηρετεί τον εκάστοτε στόχο». Οι ενέργειες αυτές επεκτείνονταν και στα λεγόμενα «δραστικά μέτρα», όρο που χρησιμοποιούσε η KGB για τις «δραστηριότητες παραπληροφόρησης, πλαστογραφίας και συγκεκαλυμμένης πολιτικής επιρροής», τοποθετώντας πράκτορες της σε ξένες εφημερίδες, ακόμη και σε ξένα κοινοβούλια και κυβερνήσεις, τόνισε ο αμερικανός αναλυτής.
Υπάρχει σημαντική «θεσμική μνήμη» στη Ρωσία σήμερα για την εφαρμογή τέτοιων μεθόδων, σημείωσε ο Τζον Λεντσόφκσι, ενώ στη Δύση, όπως είπε, σταμάτησε η καταγραφή και ανάλυση τέτοιων τάσεων. Σύμφωνα με τον κ. Λεντσόφσκι την εποχή του Ψυχρού Πολέμου ο αμερικανικός κρατικός μηχανισμός διέθετε διάφορα όργανα παρακολούθησης, καταγραφής και ανάλυσης των προσπαθειών παραπληροφόρησης από μέρους της Σοβιετικής Ένωσης. Οι μηχανισμοί αυτοί καταργήθηκαν πλήρως στις ΗΠΑ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και γι’ αυτό ο αμερικανός αναλυτής τάχθηκε υπέρ της αποκατάστασης των οργάνων αξιολόγησης των ρωσικών «δραστικών μέτρων», με στόχο την ευαισθητοποίηση δυτικών διπλωματών και κυβερνήσεων στις ρωσικές τεχνικές «διαχείρισης αντιλήψεων».

Πολλές μέθοδοι κλασικής σοβιετικής προπαγάνδας και παραπληροφόρησης συνεχίστηκαν από την ρωσική πλευρά μέχρι σήμερα, επεσήμανε ο κ. Λεντσόφκσι, παραθέτοντας τις τέσσερις συνηθέστερες μεθόδους και δίνοντας παραδείγματα για το πώς αυτές χρησιμοποιούνται απ’ τους Ρώσους στην τρέχουσα κρίση στην Ουκρανία.

Κατ’ αρχήν: «υπεραπλουστευμένος ορισμός της διαμάχης». Όπως είπε ο κ. Λεντσόφκσι οι Σοβιετικοί χαρακτήριζαν τους εαυτούς τους ως «ειρηνόφιλους», σε αντίθεση με την Δύση που ήταν «πολεμοχαρής». Στην περίπτωση της Ουκρανίας, οι Ρώσοι χαρακτηρίζουν τους Ουκρανούς ως φασίστες αφήνοντας να εννοηθεί ότι η μάχη είναι μεταξύ των “καλών” αντι-Ναζιστών Ρώσων και των “κακών” φασιστών Ουκρανών. Μάλιστα στην Κριμαία πριν το δημοψήφισμα κυκλοφορούσαν πανό με το σύνθημα «Ρωσία κατά των Ναζιστών», σημείωσε ο κ. Λεντσόφκσι.

Δεύτερη Μέθοδος: «Προσπάθεια να αποσπαστεί η προσοχή από την ουσία του προβλήματος». Στην προκειμένη περίπτωση η Ρωσία δίνει τεράστια έμφαση στην εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ, αναφερόμενη εκτενώς με εμπειρογνώμονες και αναλύσεις στο πόσο παράνομος και μη συνετός ήταν ο πόλεμος στο Ιράκ. «Κατηγορούν τους αντιπάλους τους για ενέργειες που οι ίδιοι πράττουν. Για παράδειγμα κατηγορούν το Κίεβο για συγκεκαλυμμένες ενέργειες στην ανατολική Ουκρανία, τη στιγμή που οι δικοί τους προβοκάτορες διεισδύουν στη χώρα και υποκινούν ταραχές», τονίζει ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνούς Πολιτικής.

Η σημασιολογία αποτελεί καίρια τεχνική που χρησιμοποιούν τακτικά οι Ρώσοι, δηλώνει ο κ. Λεντσόφκσι. Ο όρος «Νέα Ρωσία», όπως λεγόταν η νότια και ανατολική Ουκρανία την περίοδο των Τσάρων, χρησιμοποιείται πολύ συχνά τελευταία για την συγκέντρωση υποστήριξης στις δραστηριότητες του Κρεμλίνου. Και τέλος η προσέλκυση συμπαθούντων με πλάγιους τρόπους. Η προώθηση του Χριστιανισμού και των παραδοσιακών ηθικών αξιών από μέρους του Προέδρου Πούτιν, έχει προσελκύσει στο άρμα του κοινωνικά συντηρητικές ομάδες στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, τονίζει ο αμερικανός αναλυτής.
Στην παρουσίαση του Ιδρύματος Χέριτατζ, ο Πωλ Γκoμπλ, πρώην ειδικός συνεργάτης του Συμβουλίου Διεθνών Ραδιοτηλεοπτικών Εκπομπών (Broadcasting Board of Governors), στο οποίο ανήκει και η ΦτΑ, και νυν Λέκτορας του Ινστιτούτου Διεθνούς Πολιτικής προέβη σε μια εις βάθος ανάλυση του τι σημαίνει «ρωσική εθνική συνείδηση», του τι σημαίνει να είναι κανείς Ρώσος. Όπως είπε χαρακτηριστικά: «Η Ρωσία έγινε αυτοκρατορία πριν ο λαός της γίνει έθνος».

Κατά τον κ. Γκόμπλ το ρωσικό κράτος ήταν πάντα ιμπεριαλιστικό – με την ευρύτερη έννοια του όρου, ποτέ δεν υπήρξε έθνος. Το κράτος πάντα καθόριζε ποιος είναι Ρώσος και ποιος δεν είναι. Αν μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, η Ρωσική Ομοσπονδία προωθούσε την Ρωσική ταυτότητα, η Ομοσπονδία θα κατέρρεε, τόνισε ο κ. Γκόμπλ, γιατί το ένα-τρίτο των υπηκόων της δεν ήταν Ρώσοι, παρά το γεγονός ότι μιλούσαν Ρωσικά. Επίσης οι ρωσόφωνοι, εκτός Ρωσικής Ομοσπονδίας, είναι αφομοιωμένοι στις κοινωνίες που ζουν, και δεν θεωρούν τους εαυτούς τους Ρώσους, ενώ υπάρχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ των ρωσόφωνων της Εσθονίας και των ρωσόφωνων της Ουκρανίας, εξήγησε ο αμερικανός αναλυτής.

Σήμερα λοιπόν, κατά τον κ. Γκόμπλ, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και οι συνεργάτες του, κατανοώντας όλα αυτά τα χρόνια πόσο αδύναμη, στην πραγματικότητα, είναι η ρωσική εθνική ταυτότητα, εξισώνουν την γλώσσα με την εθνική συνείδηση και μάλιστα, όπως είπε ο αμερικανός αναλυτής, «με απολυταρχικό τρόπο θέτουν την ιθαγένεια πάνω από την υπηκοότητα». Ο κ. Γκόμπλ χαρακτηρίζει αυτή την τροπή των γεγονότων εξαιρετικά επικίνδυνη, τόσο για την ίδια τη Ρωσία, όσο και για την ευρύτερη περιοχή και ολόκληρη την ανθρωπότητα γιατί, όπως τονίζει παραπέμποντας ξεκάθαρα στην εποχή του απολυταρχικού εθνικισμού, «ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ο πρώτος άνθρωπος μετά το 1945 που προβάλει αυτό το επιχείρημα».

Κατά τους αναλυτές που συμμετείχαν στην ημερίδα του Ιδρύματος Χέριτατζ, αυτή η εξομοίωση των εννοιών ιθαγένεια και υπηκοότητα και η θολή απεικόνιση του τι σημαίνει να είναι κανείς Ρώσος, χρησιμοποιείται έντονα στην ρωσική προπαγάνδα και παραπληροφόρηση για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων της Μόσχας. Οι αναλυτές αναφέρθηκαν επίσης στην ανάγκη συστηματικής μελέτης των μεθόδων και μέσων διανομής της ρωσικής μηχανής παραπληροφόρησης, όπως τα χρηματοδοτούμενα απ’ τη Ρωσία μέσα ενημέρωσης που δραστηριοποιούνται πλέον σε διεθνές επίπεδο. Ως απάντηση στις ρωσικές τεχνικές «διαχείρισης αντιλήψεων», οι αναλυτές που συμμετείχαν στην ημερίδα του Ιδρύματος Χέριτατζ, έθεσαν την ενίσχυση των αμερικανικών διεθνών ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών με στόχο την ενημέρωση των πολιτών της Ρωσίας και της ευρύτερης περιοχής για το πώς η Δύση εκτιμά τις εξελίξεις στη χώρα τους.