Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών σε χώρες του Αραβικού κόσμου δείχνουν ότι το κλαμπ των δια βίου προέδρων στην περιοχή κλονίζεται σοβαρά.
Χιλιάδες διαδηλωτές ξεχύθηκαν πρόσφατα στους δρόμους της Ιορδανίας, της Αλγερίας και της Υεμένης. Σύντομα ένα εκατομμύριο Αιγύπτιοι πολίτες κατέκλεισαν το κέντρο του Καΐρου, απαιτώντας την παραίτηση του Προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ.
Αρχή των εξελίξεων ήταν η πρωτοφανής εξέγερση στην Τυνησία. Ο Σαμέρ Σεχάτα, που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Τζωρτζτάουν της Ουάσιγκτον, επισημαίνει ότι «Ποτέ άλλοτε Άραβας ηγέτης δεν ανετράπη από λαϊκές διαδηλώσεις».
Ο ανατραπείς Πρόεδρος της Τυνησίας, Μπεν Άλι, ήταν μέλος του λεγόμενου κλαμπ των δια βίου προέδρων, το οποίο πολλοί άραβες τονίζουν ότι απαρτίζεται από ηγέτες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, που κυβερνούν επί δεκαετίες ηγούμενοι καταπιεστικών καθεστώτων βυθισμένων σε διάφορα επίπεδα διαφθοράς. Κατά την εκτίμηση του Σεχάτα: «Από το Μαρόκο έως την Συρία επικρατεί σήμερα αρκετός απολυταρχισμός».
Ο Μπεν Άλι συμβόλιζε τους Άραβες ηγέτες της περιοχής επειδή κυβέρνησε την χώρα του χωρίς ουσιαστικά να δέχεται κανένα έλεγχο επί 23 ολόκληρα χρόνια. Ο Άντονι Κόρντεσμαν, μέλος του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών λέει: «Ο έκπτωτος ηγέτης της Τυνησίας διατηρούσε ένα είδος αστυνομικού καθεστώτος το οποίο έλεγχε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να καταστέλλει αντίθετα πολιτικά φρονήματα».
Οι ιστορικές διαδηλώσεις στην Αίγυπτο ξεκίνησαν μετά την απόρριψη αίτησης που είχε κάνει ο 26χρονος Τυνήσιος Μοχάμεντ Μπουαζίζι για άδεια να πουλά φρούτα και λαχανικά από καρότσι, σε μια μικρή πόλη, 260 χιλιόμετρα από την Τύνιδα. Επιπλέον, οι αρχές κατέσχεσαν και την πραμάτεια που είχε στο καρότσι του ο φτωχός μικροπωλητής. Σύμφωνα με τον Σεχάτα: «Δεν μπορούσε να κάνει τίποτα για να διορθώσει την κακομεταχείριση που υπέστη από τις αρμόδιες αρχές. Το απολυταρχικό καθεστώς του αφαίρεσε κάθε ίχνος ανθρώπινης αξιοπρέπειας».
Στην απόγνωσή του ο Μπουαζίζι περιλούστηκε με πετρέλαιο και αυτοπυρπολήθηκε. Πέθανε δέκα μέρες αργότερα. Η διάδοση της ιστορίας του μέσω του Ίντερνετ τον έκανε ήρωα σε όλη την Τυνησία και σε μεγάλο κομμάτι του Αραβικού κόσμου. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Τζωρτζτάουν παρατήρησε σε τούτο το σημείο πως ο Μπουαζίζι δεν ήταν ο μόνος που αισθάνονταν εκμηδενισμένος. «Στο περιθώριο της κοινωνίας νοιώθουν πως βρίσκονται κι άλλοι πολλοί σαν αυτόν οι οποίοι υποαπασχολούνται ή έχουν δουλειές που δεν τους ικανοποιούν από άποψη αποδοχών. Υπάρχουν εκατομμύρια Άραβες σαν τον Μπουαζίζι στην περιοχή».
Στα λόγια αυτά του Σεχάτα, ο Ντέηβιντ Μακ, πρώην διπλωμάτης των Ηνωμένων Πολιτειών, που υπηρετεί τώρα στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής, πρόσθεσε: «Η κυβέρνηση της Τυνησίας ήταν διεφθαρμένη. Είχε χάσει επαφή και δεν γνώριζε τις ανάγκες του κόσμου. Ο κόσμος είδε τον Μπουαζίζι όχι σαν ένα τρελό που αυτοθυσιάστηκε, αλλά σαν έναν ολόκληρο λαό του οποίου η απόγνωση είναι τόσο μεγάλη που τον στρέφει προς ενέργειες σαν αυτή».
Άτομα κάτω των 30 ετών πλειοψηφούν σήμερα σε φτωχά Αραβικά κράτη της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Ο Τζον Πέητζ, αναλυτής του Ιδρύματος Μπρούκινγκς επισύρει την προσοχή στο εξής φαινόμενο: «Όλο και περισσότεροι νέοι μπαίνουν κάθε εβδομάδα στην αγορά εργασίας. Τελείωσαν γυμνάσιο, λύκειο και πολλοί πανεπιστήμιο. Όμως πουθενά δεν βρίσκουνε δουλειά».
Κατά τον Τζον Πέητζ οι απλοί πολίτες σε Αραβικά κράτη επί χρόνια αγωνίζονταν να βγάλουν ένα μεροκάματο και να ζήσουν τις οικογένειές τους υπό το φάσμα πολιτικά διεφθαρμένων καθεστώτων. Οι οικονομικές συνθήκες γίνονταν όλο και πιο δυσμενείς. Μη αντέχοντας άλλο οι νεώτεροι, κυρίως οι άνδρες, βγήκαν στους δρόμους. Θέλουν να αντιστρέψουν «το ανησυχητικό δεδομένο της αδυναμίας των κρατών τους να δημιουργήσουν δουλειές για νέους στην τελευταία δεκαπενταετία». Κατά τον ίδιο: «Το δεδομένο αυτό ανησυχεί ιδιαίτερα τους κυβερνώντες. Δεν το αγνοούν. Απλώς, είναι κάτι που δυσκολεύονται να το πετύχουν».
Στην Αίγυπτο μεγάλα πλήθη διαδηλωτών, αψηφώντας περιορισμούς κυκλοφορίας και αποφασισμένα να συγκρουστούν με αστυνομία και στρατό προς υποστήριξη του αιτήματός τους, ξεχύθηκαν στους δρόμους του Καΐρου, της Αλεξάνδρειας και του Σουέζ. Από άκρου σε άκρο της χώρας δεκάδες χιλιάδες Αιγύπτιοι ζήτησαν να φύγει ο Πρόεδρος Μουμπάρακ, που κράτησε την εξουσία επί σχεδόν 30 χρόνια.
Άλλα μέλη του κλαμπ δια βίου προέδρων στον Αραβικό κόσμο περιλαμβάνουν τον Μοαμάρ Γκαντάφι της Λιβύης, τον Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ της Υεμένης και τον Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα της Αλγερίας. Η Ιορδανία, η Συρία και η Σαουδική Αραβία κυβερνώνται από οικογενειακές δυναστείες επί σειρά πολλών ετών. Αρχαιότερη είναι η δυναστεία της Σαουδικής Αραβίας, που έχει ιστορία 70 και πλέον χρόνων.
Ο Σαμέρ Σεχάτα παρατηρεί πως οι ομοιότητες μεταξύ αραβικών κυβερνήσεων δεν σταματούν εδώ. Λέει: «Χαρακτηρίζονται επίσης από κακή διαχείριση και υψηλά επίπεδα διαφθοράς. Αν προστεθεί σε όλα αυτά και η οικονομική περιθωριοποίηση των ανέργων νέων, τότε ολοκληρώνεται μια συνταγή για δυνητικά επικείμενη συμφορά».
Με διαδικτυακά μέσα κοινωνικών επαφών όπως το Facebook και το Twitter οι Άραβες νέοι συγκρίνουν σήμερα το βιοτικό επίπεδο που τους παρέχουν οι ηγέτες τους με την ποιότητα της ζωής που προσφέρουν άλλα μέρη του κόσμου. Ο Τζον Πέητζ μας έδωσε το ακόλουθο παράδειγμα: «Στις χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής οι πολιτικοί ηγέτες ξυπνούν κάθε πρωί ζητώντας να μάθουν πως πάει η οικονομία. Ουδέποτε Άραβες ηγέτες με έπεισαν ότι κι αυτοί ξυπνούν κάθε πρωί με το ίδιο ερώτημα».
Στα μέσα της εβδομάδας σημειώθηκαν στην Αίγυπτο επεισόδια από τα οποία τραυματίστηκαν εκατοντάδες διαδηλωτές. Στις συγκρούσεις προκλήθηκαν και μερικοί θάνατοι. Λόγω των εξελίξεων Αμερικανοί κάτοικοι της Αιγύπτου, που συνολικά αριθμούν πάνω από ενενήντα χιλιάδες, μεταφέρονται τώρα αεροπορικώς σε ασφαλείς γειτονικές χώρες όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και η Τουρκία, από όπου λίγοι-λίγοι αρχίζουν το ταξίδι της επιστροφής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ελλάδα έχει ήδη επαναπατρίσει από την Αίγυπτο 182 πολίτες της που ζήτησαν σχετική βοήθεια.
Το τηλεοπτικό αυτό ρεπορτάζ της Ελληνικής Υπηρεσίας στηρίχτηκε εν μέρει σε υλικό που συγκέντρωσε ο Todd Grosshans από τα αγγλόφωνα προγράμματα της Φωνής της Αμερικής.