Η 3η Οκτωβρίου του 2005 είναι τελικά η ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι διαπραγματεύσεις δεν μπορούν ν’ αρχίσουν αν η Τουρκία δεν υπογράψει, μέχρι τότε, την προέκταση του πρωτοκόλλου της τελωνειακής ένωσης με τα 10 νέα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και επομένως με την Κύπρο .αναγνωρίζοντας πλέον, «ντε φάκτο» την Κυπριακή Δημοκρατία. Ο όρος αυτός που ικανοποιεί την ελληνική και κυπριακή πλευρά, μπήκε τελικά στην παράγραφο 19 των τελικών συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής, που ολοκληρώθηκε στις Βρυξέλλες.
Βέβαια, κανείς δεν περίμενε ότι μετά την συμφωνία των 25 το βράδυ της Πέμπτης, να δώσουν στην Τουρκία το πράσινο φως για την έναρξη των διαπραγματεύσεων, θα ακολουθούσε ένας διπλωματικός μαραθώνιος, με ασταμάτητες διαβουλεύσεις και απίστευτες διακυμάνσεις. Ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας κ. Ταγίπ Ερντογάν δεν συμφωνούσε με την πρόταση της Προεδρίας να υπάρξει μια μονογραφή του πρωτοκόλλου της Άγκυρας που θα αποτελούσε μια δέσμευση της τουρκικής κυβέρνησης για την τελική υπογραφή. Μέχρι την τελευταία στιγμή ζητούσε μόνο προφορική πολιτική δέσμευση, την οποία όπως ήταν φυσικό δεν αποδεχόταν η Κυπριακή πλευρά, η οποία και παρέμενε επιφυλακτική, έως ότου οριστικοποιηθεί τελικά το πακέτο που θα αποδεχόταν η Τουρκία.
Τελικά στο επίσημο κείμενο .συμπερασμάτων, αφού αφαιρέθηκε το παράρτημα για την μονογραφή , αναφέρεται ότι η ΕΕ χαιρετίζει την γραπτή δήλωση της Τουρκίας ότι «η Τουρκική κυβέρνηση επιβεβαιώνει ότι είναι έτοιμη να υπογράψει το πρωτόκολλο προσαρμογής στην συνθήκη της Άγκυρας, πριν από την έναρξη των πραγματικών διαπραγματεύσεων, και αφού επιτευχθεί συμφωνία πάνω στην οριστικοποίηση των αναγκαίων προσαρμογών λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα σημερινά μέλη της Ένωσης.»
Ικανοποίηση στην ελληνική κυβέρνηση έδωσε και η αναφορά στο κείμενο των συμπερασμάτων στην παράγραφο 20 για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ότι το Συμβούλιο χαιρετίζει τις διερευνητικές επαφές που γίνονται για την επίλυση των διμερών προβλημάτων, ενώ για τις συνοριακές διαφορές, αν δεν επιλύονται μπορούν να οδηγούνται στο Διεθνές Δικαστήριο.
Ο Πρωθυπουργός κ. Κώστας Καραμανλής ικανοποιημένος πλήρως στην συνέντευξη τύπου που έδωσε είπε μεταξύ άλλων ότι καλύφθηκαν οι ευαισθησίες μας και ότι πιστεύει στην προοπτική εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
«Σ αυτό Συμβούλιο επετεύχθησαν,» είπε ο κ. Καραμανλής «και οι 5 ελληνικοί στόχοι που είχαμε θέσει. Ο τελευταίος και ιδιαίτερα σημαντικός αφορούσε τη Κύπρο. Ύστερα από μια πολύ σκληρή και πολύπλοκη διαπραγματευτική προσπάθεια η Τουρκία δεσμεύτηκε να υπογράψει το πρωτόκολλο για την επέκταση της τελωνειακής ένωσης με την Κυπριακή Δημοκρατία, πριν από την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δήλωση- δέσμευση μιας τρίτης χώρας, ενσωματώνεται, λέξη προς λέξη, μέσα στο κείμενο του ευρωπαϊκού συμβουλίου, πράγμα το οποίο δίνει και το μέτρο της δέσμευσης που αναλαμβάνει η Τουρκία. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική παραδοχή της Τουρκίας, αδιανόητη στο παρελθόν, ότι αναγνωρίζει ,ότι από δω και πέρα, θα πρέπει να αναπτύξει λειτουργικές σχέσεις με την Κυπριακή Δημοκρατία, που ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα είναι μαζί με τα άλλα 24 κράτη-μέλη, κριτής, της τουλάχιστον δεκαετούς ευρωπαικής πορείας της Τουρκίας. Στις δύσκολες αυτές διαβουλεύσεις συνεργαζόμαστε όπως πάντα με την πολιτική κυπριακή ηγεσία και τον Προεδρο κ. Τάσσο Παπαδόπουλο.» Κεντρικός ήρωας του σημερινού αποτελέσματος ανεδείχθη ο προεδρεύων του Συμβουλίου, πρωθυπουργός της Ολλανδίας κ. Μπαλκενέντε, ο οποίος είχε κατά την διάρκεια της νύχτας αλλά και όλη την ημέρα, κατ ιδίαν συναντήσεις με τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας κ. Καραμανλή, της Αγγλίας κ. Μπλέρ, τον Γερμανό Καγκελάριο Σρέντερ και τους Προέδρους Σιράκ και Παπαδόπουλο καθώς αλλεπάλληλες συναντήσεις με τον κ. Ερντογάν ,ο οποίος ζητούσε αναδιατύπωση των συμπερασμάτων, προσπαθώντας να κερδίσει ένα συμβιβασμό, που θα περνούσε καλύτερα στην χώρα του ...Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να αργήσει το πρωί η επανέναρξη του Συμβουλίου και να καθυστερήσει πολύ η λήξη της Συνόδου που έγινε τελικά στις 4 το απόγευμα με χειροκροτήματα και μετά από τις δηλώσεις του κ. Ερντογάν, ότι αποδέχεται το τελικό κείμενο συμπερασμάτων.
Στο κείμενο αυτό, που συμφωνήθηκε, καθορίστηκε , ο οδικός χάρτης για την πορεία των διαπραγματεύσεων, να αρχίσουν στις 3 Οκτωβρίου 2005 με ανοιχτή κατάληξη, καθώς η Ευρώπη δεν μπορεί να εγγυηθεί το αποτέλεσμα, αλλά με στόχο την πλήρη ένταξη, εφ όσον οι διαπραγματεύσεις ολοκληρωθούν και επιτύχουν. Αλλιώς, θα επιδιωχθεί μια ειδική προνομιακή σχέση, καθώς η Ευρώπη θέλει να κρατήσει την Τουρκία προσδεμένη στις ευρωπαϊκές δομές.
Και γι ‘ αυτές τις συγκεκριμένες αναφορές υπήρξε σκληρή διαπραγμάτευση που ο κ. Ερντογάν έκανε με την ολλανδική προεδρία, ζητώντας βελτιώσεις ότι στην περίπτωση αποτυχίας των διαπραγματεύσεων αυτή η εναλλακτική σχέση να προέρχεται από πρωτοβουλία της Τουρκίας, κι ακόμη στο θέμα των μονίμων εξαιρέσεων από το κοινοτικό κεκτημένο, των μεγάλων μεταβατικών περιόδων στο θέμα της ελεύθερης διακίνησης προσώπων, και τις διαπραγματεύσεις για σημαντικές κοινοτικές πολιτικές όπως είναι η γεωργία. ..