Ο Τζών Συτιλίδης, Διευθυντής του Κέντρου Δυτικής Πολιτικής, που εδρεύει στη Ουάσιγκτον, κατέθεσε σήμερα στο Αμερικανικό Κογκρέσο σχετικά με την πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών έναντι της Ανατολικής Μεσογείου. Οπως μεταδίδει ο Γιώργος Μπίστης από την Ελληνική Υπηρεσία της «Φωνής της Αμερικής», ο κύριος Συτιλίδης ήταν ένας από τρεις εμπειρογνώμονες από τούς οποίους είχε ζητηθεί να εμφανισθούν σε ειδική σύνοδο της αρμόδιας για Ευρωπαϊκές Υποθέσεις Υποεπιτροπής, της πολύ σημαντικής Βουλευτικής Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων, για να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με το πώς οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούν να χειρισθούν καλύτερα τις υποθέσεις που αφορούν στο τρίγωνο Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου. Οι άλλοι δύο ειδικοί ήταν ο Νέλσον Λέντσκι, άλλοτε διαπραγματευτής των Ηνωμένων Πολιτειών για το Κυπριακό και τώρα επί κεφαλής των αναλυτών του Εθνικού Δημοκρατικού Ινστιτούτου και ο Ίαν Λέσσαρ, κατ’ εξοχήν αναλυτής της εταιρείας Ράντ Κορπορέησον.
Ο Τζών Συτιλίδης είπε κατ’ αρχήν ότι το Κέντρο Δυτικής Πολιτικής, το οποίο διευθύνει, πιστεύει πως η βελτίωση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων, συνοδευόμενη από επίλυση των προβλημάτων ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα, συνιστά τη βάση των αμερικανικών στρατηγικών συμφερόντων τόσο στην Νοτιοανατολική Ευρώπη όσο και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, της Κασπίας Θάλασσας και της Μέσης Ανατολής. Ο κύριος Συτιλίδης έκανε μια αναδρομή των Ελληνοαμερικανικών σχέσεων, επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα δυσαρεστήθηκε από την υποστήριξη που παρέσχε η Ουάσιγκτον στη στρατιωτική χούντα της περιόδου 1967-74 και εκδήλωσε θυμό για την στάση των Ηνωμένων Πολιτειών έναντι της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, η οποία, κατά τον ίδιο, προκάλεσε αντι-αμερικανική ρητορική από μέρους πολλών ελλήνων πολιτικών. Αλλά όμως, συνέχισε, αυτή η περίοδος έχει λήξει και στα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει επανεκτιμήσει το εθνικό της συμφέρον και έχει εναρμονίσει την πολιτική της με εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι σε προηγούμενες δεκαετίες. Η Ελλάδα, τόνισε ο κύριος Συτιλίδης, είναι η μόνη Βαλκανική χώρα μέλος τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η μόνη σταθερή, ευημερούσα και δημοκρατική χώρα των Βαλκανίων.
Στη συνέχεια, ο Διευθυντής του Κέντρου Δυτικής Πολιτικής υποστήριξε ότι η Ελλάδα, προβαίνοντας σε αλλαγή πολιτικής, δημιούργησε την μεγαλύτερη ευκαιρία για την επίλυση του σοβαρότερου προβλήματος στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και του δυνητικά περισσότερο αποσταθεροποιητικού παράγοντα στη Νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ, που είναι το Κυπριακό. Υποστήριξε ότι η επίλυση του Κυπριακού είναι το κλειδί στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας και στη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, ότι η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι το Δεκέμβριο του 2002 θα αποτελέσει την καλύτερη ευκαιρία για επίτευξη διακανονισμού του Κυπριακού και ότι ένας τέτοιος διακανονισμός με τη σειρά του θα ανοίξει την πόρτα για τη διευθέτηση των Ελληνοτουρκικών διαφορών στο Αιγαίο.
Ο κύριος Συτιλίδης τόνισε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να υποστηρίξουν ενεργώς τη βελτίωση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων, θα πρέπει να εντείνουν τη δραστηριότητά τους για την επίλυση του Κυπριακού, θα πρέπει να βοηθήσουν την Τουρκία στην Ευρωπαϊκή και δι-Ατλαντική της πορεία και τέλος θα πρέπει να αντιμετωπίσουν με ευθύτητα και ειλικρίνεια τα θέματα που αφορούν την Ελλάδα και την Τουρκία, για την δημιουργία μεγαλύτερης εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο συμμάχων στο ΝΑΤΟ.
Ο κύριος Συτιλίδης κατέληξε λέγοντας πως η παροχή βοήθειας προς την επίτευξη θετικού αποτελέσματος, πέρα από την πολιτική θέληση της Ελλάδας, της Τουρκίας και των δύο Κυπριακών κοινοτήτων, εξαρτάται επίσης από τις ενέργειες στις οποίες θα προβούν η νέα Αμερικανική κυβέρνηση του Προέδρου Μπούς και το 107ο Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών.
Από τη πλευρά του ο Ιαν Λέσσερ αναλυτής της RAND Corporation αναφέρθηκε στις αλλαγές που έχουν επιτελεστεί στην ανατολική Μεσόγειο τα τελευταία χρόνια και στο ρόλο που καλείται να παίξει η Ουάσιγκτον στην παγίωση των θετικών εξελίξεων στη περιοχή και στην ενδυνάμωση των σχέσεων Άγκυρας-Αθήνας. Επίσης ο πρέσβης, Νέλσον Λέτσκι, άλλοτε διαπραγματευτής των ΗΠΑ για το Κυπριακό και τώρα επικεφαλής των αναλυτών του Εθνικού Δημοκρατικού Ινστιτούτου, δήλωσε ότι οι συνομιλίες για το Κυπριακό έχουν φτάσει στο χειρότερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών, αλλά τόνισε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να υποστηρίξουν τις εκ του σύνεγγυς συνομιλίες που διεξάγονται υπό την αιγίδα των ΗΕ. Πάντως, όπως μεταδίδει και η Άννα Καραγιαννοπούλου, της Φωνής της Αμερικής, και οι δύο αμερικανοί αναλυτές υπογράμμισαν τον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο που καλείται να παίξει η Ευρώπη στην επίλυση του Κυπριακού.
«Σημαντική βελτίωση έχει επιτευχθεί στις σχέσεις Αθηνών-Άγκυρας», τόνισε ο αναλυτής Ιαν Λέσσερ της RAND Corporation, «αλλά η προσέγγιση παραμένει ασταθής και υπάρχει πιθανότητα αντιστροφής της σημερινής κατάστασης μιας και τα κύρια θέματα της Κύπρου και του Αιγαίου παραμένουν άλυτα». Σε μακροχρόνια βάση τόνισε ο κ. Λέσσερ η ύφεση στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας εξαρτάται από τον χαρακτήρα που θα πάρουν οι σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας. Ο κ. Λέσσερ χαρακτήρισε τον ρόλο που καλείται να παίξει η Ευρώπη, κλειδί, και τόνισε ότι αν υπάρξει ένταση μεταξύ Άγκυρας και Βρυξελλών, αυτό θα μπορούσε να ενθαρρύνει τον εθνικισμό και μια λιγότερο διαλλακτική διάθεση από μέρους της Τουρκίας. Από Αμερικανικής πλευράς ο αναλυτής Λέσσερ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ έχουν καίριας σημασίας συμφέροντα να διασφαλίσουν στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, των Βαλκανίων και της κεντρικής Ασίας γι’ αυτό θέλουν απ’ την Αθήνα και την Άγκυρα να παίξουν εποικοδομητικό ρόλο στην περιφερειακή σταθερότητα και ανάπτυξη. «Οι ΗΠΑ θέλουν η Ελληνική και η Τουρκική πολιτική να συνεισφέρει ειδικότερα στην αμερικανική ελευθερία κινήσεων στην ευρύτερη περιοχή», τόνισε ο αναλυτής της RAND Corporation, «δηλαδή θέλουν υποστήριξη των στόχων της αμερικανικής πολιτικής αναφορικά με χειρισμό των κρίσεων και την ανοικοδόμηση στα Βαλκάνια, στο Ιράκ και το Ιράν». Δεδομένων των υποχρεώσεων που έχουν οι ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και της φύση των εθνικών τους συμφερόντων στην Ελλάδα και τη Τουρκία, η αποσύνδεση τους απ’ τα τεκταινόμενα στη περιοχή δεν αποτελεί καν επιλογή, δήλωσε ο κ. Λέσσερ. Και πρότεινε μια σειρά κινήσεων που θα μπορούσαν να κάνουν οι ΗΠΑ για την καλύτερη εξυπηρέτηση των συμφερόντων αυτών. «Η Αμερική θα πρέπει να συνεχίσει να τονίζει την σπουδαιότητα της σύγκλισης και ενσωμάτωσης της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση», κατέθεσε ο αναλυτής Λέσσερ. «Αλλά», πρόσθεσε, «οι ΗΠΑ θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η προοπτική πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει, στην καλύτερη περίπτωση, αβέβαιη». Και υπογράμμισε ότι «η σύγκλιση περισσότερο και όχι τόσο η ένταξη της Τουρκίας στην Ενωμένη Ευρώπη θα πρέπει να αποτελεί τον ρεαλιστικό στόχο των αμερικανικών συμφερόντων». Για το Κυπριακό τώρα, ο Ιαν Λέσσερ τόνισε ότι «ο στόχος μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας εξακολουθεί να είναι σωστός. Οι ΗΠΑ μπορούν να παίξουν κάποιο ρόλο, αλλά όχι απαραίτητα ηγετικό ρόλο σε οποιονδήποτε διακανονισμό είναι να επιτευχθεί στο νησί. Όλο και περισσότερο η Κύπρος αποτελεί Ευρωπαϊκό θέμα και τα πραγματικά κίνητρα για συμβιβασμό θα προέλθουν απ’ τις Βρυξέλλες. Αν η Κύπρος ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ επικρατεί ένταση στις Τουρκο-Ευρωπαϊκές σχέσεις», υπογράμμισε ο κ. Λέσσερ, «θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για μια έντονη Τουρκική πολιτική αντίδραση. Και αυτή η πιθανότητα αυξάνει και την σπουδαιότητα προκαταρκτικής εγκαθίδρυσης αποτελεσματικών μέτρων περιορισμού του Ελληνο-Τουρκικού κινδύνου», κατέληξε ο αμερικανός αναλυτής.
Από τη πλευρά του ο άλλοτε διαπραγματευτής των ΗΠΑ για το Κυπριακό και νυν αναλυτής του Εθνικού Δημοκρατικού Ινστιτούτου, Νέλσον Λέτσκυ, τόνισε ότι, κατά τη γνώμη του, δεν υπάρχει εύκολη απάντηση για τους λόγους για τους οποίους οι συνομιλίες για το Κυπριακό έχουν φτάσει σε αδιέξοδο, και υπογράμμισε ότι οι εξελίξεις οδηγούν προς αλληλοσυγκρουόμενες κατευθύνσεις. Τόνισε πάντως ότι παραμένει αισιόδοξος, ιδιαίτερα μετά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στις Ελληνο-Τουρκικές σχέσεις, και πιστεύει πως κάποια στιγμή θα είναι εφικτή η επίτευξη ενός δίκαιου διακανονισμού για το Κυπριακό, βασισμένου στην αρχή μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Ο κ. Λέτσκυ δήλωσε ότι η αισιοδοξία του αυτή στηρίζεται κυρίως στο γεγονός ότι ο ιδιωτικός και επιχειρηματικός τομέας στην Τουρκία καθώς και μια μεγάλη μερίδα διανοούμενων αντιλαμβάνονται τι σημαίνει γι’ αυτούς το «φορτίο» της Κύπρου και γι’ αυτό θα κινηθούν, κατά τη γνώμη του, προς έναν διακανονισμό του προβλήματος. Υπάρχει όμως κατά τον κ. Λέτσκυ και ένας κίνδυνος: η διαδικασία ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην παρούσα μορφή της, δηλαδή οι συνομιλίες της Κυπριακής κυβέρνησης και των Βρυξελλών θα προκαλέσουν μια Κύπρο στην οποία οι Ευρωπαίοι θα βρεθούν αντιμέτωποι με τις Τουρκικές δυνάμεις, και οι Τουρκικές δυνάμεις θα αισθανθούν άσχημα αναφορικά με την παρουσία Ευρωπαϊκών δυνάμεων στην άλλη πλευρά της πράσινης γραμμής, και γι’ αυτό, σύμφωνα με τον Νέλσον Λέτσκυ, «κάτι επικίνδυνο ενδέχεται να συμβεί». Αναφορικά τώρα με το ρόλο που θα πρέπει να παίξουν οι ΗΠΑ στο Κυπριακό, ο κ. Λέτσκυ συνιστά στην Αμερική να περιμένει, εν αναμονή των εξελίξεων στην Ευρώπη. Είπε συγκεκριμένα: «Κατά τη γνώμη μου, η Ευρώπη έχει αυτή τη στιγμή απομακρύνει την Αμερική από το πεδίο δράσης, και γι’ αυτό οι ΗΠΑ θα παραμείνουν αδύναμες κατά κάποιο τρόπο να αντιδράσουν για τους επόμενους 18 με 24 μήνες. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, θα πρέπει να περιμένουμε το ‘Ευρωπαϊκό τραίνο’ να κινηθεί προς οποιαδήποτε κατεύθυνση επιλέξει. Το μόνο που μπορούν να κάνουν οι ΗΠΑ», κατά τη γνώμη του Νέλσον Λέτσκυ, «είναι να διασφαλίσουν στο μεταξύ ότι οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται τις συνέπειες των πράξεων τους». Και ο αμερικανός αναλυτής κατέληξε λέγοντας ότι για τους λόγους αυτούς δεν συνιστά τον διορισμό απ’ την κυβέρνηση Μπούς νέου συντονιστή για το Κυπριακό, και προτείνει πως οι ΗΠΑ θα πρέπει να αποφύγουν να αναλάβουν οποιαδήποτε πρωτοβουλία για το θέμα αυτή τη περίοδο.