Ο Ελληνισμός της Αμερικής πενθεί ένα από πιο καταξιωμένα παιδιά του, τον καθηγητή Charles Constantine Moskos, που άφησε την τελευταία του πνοή, το Σάββατο 31 Μαΐου, σε ηλικία 74ων ετών. Την δυσάρεστη είδηση μετέδωσε η σύζυγός του Ilca, η οποία πέρασε στο πλευρό του διακεκριμένου κοινωνιολόγου 41 ολόκληρα χρόνια. Το σχετικό ηλεκτρονικό μήνυμά της αρχίζει με τούτα τα λόγια: «Ο Charles Moskos, κάτοικος Santa Monica Καλιφόρνιας, και πρώην κάτοικος Evanston της Πολιτείας Illinois, που κλήθηκε και κατατάχτηκε στον Αμερικανικό Στρατό, πέθανε ήρεμα καθώς κοιμόταν, ύστερα από γενναία μάχη με τον καρκίνο».
Το Αμερικανοελληνικό Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον (American Hellenic Institute), στο οποίο ο “Charlie” διηύθυνε το τμήμα Ομογενειακών Σπουδών, μας θυμίζει πως η αναφορά στο Evanston του Illinois γίνεται επειδή εκεί βρίσκεται το περίφημο Πανεπιστήμιο Northwestern, όπου ο δίδαξε επί τέσσαρες δεκαετίες ο διακεκριμένος Ελληνοαμερικανός ακαδημαϊκός.
Όσο για την αναφορά στην κατάταξή του στον Αμερικανικό Στρατό, αυτή κατά το AHI, δείχνει «το μεγάλο πάθος της διανόησης και της δημόσιας ζωής του Moskos για την αποκατάσταση της αρμονικής σχέσης ανάμεσα στις ένοπλες δυνάμεις και των κοινών πολιτών της Αμερικής, κάτι που αναμφίβολα ήταν το πιο θετικό αποτέλεσμα της υποχρεωτικής στράτευσής του το 1956». Παρενθετικά να πούμε για να γίνει καλύτερα κατανοητή στους νεότερους η εποχή για την οποία μιλάμε πως ο Elvis Presley στρατολογήθηκε ένα χρόνο αργότερα. Σε εκείνα τα χρόνια, στις δεκαετίες 1950 και 1960 τα μέλη των Αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων προέρχονταν από κάθε θύλακα της ευρείας κοινωνικής βάσης των Ηνωμένων Πολιτειών.
Μετά την αποστράτευσή του ο Charles Moskos εγγράφηκε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, UCLA, από όπου πήρε το διδακτορικό δίπλωμα που του άνοιξε τον δρόμο για μια λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα, την οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το 2003, όταν διαγνώστηκε πως έπασχε από καρκίνο.
Ο Charlie θεωρείτο ως «ο πιο σημαντικός στρατιωτικός κοινωνιολόγος». Η συμβολή του ήταν ουσιαστική όχι μόνον επειδή είχε μελετήσει τα θέματά του καλά αλλά και επειδή είχε δει από κοντά τις εμπειρίες των ενόπλων δυνάμεων σε εμπόλεμες περιοχές. Για την συγκέντρωση του υλικού που χρειάζονταν προκειμένου να εξάγει συμπεράσματα ανταποκρινόμενα στην αληθινή πραγματικότητα είχε συνοδεύσει Αμερικανικές μάχιμες δυνάμεις σε χώρες όπως του Βιετνάμ, το 1965 και το 1967, της Δομινικανής Δημοκρατίας, το 1966, της Ονδούρας, το 1984, του Παναμά, το 1989, της Σαουδικής Αραβίας, το 1991, της Σομαλίας, το 1993, της Αϊτής, το 1994, της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, το 1995, της Βοσνίας, το 1996 και το 1998, του Κόσοβο, το 2000 και του Ιράκ, το 2003. Επίσης ταξίδεψε με μη Αμερικανικές στρατιωτικές αποστολές, όπως της UNFICYP, δηλαδή της ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, κατά την περίοδο 1969-1970, του Ιταλικού Στρατού στην Αλβανία, το 1994 και πιο πρόσφατα των Βρετανικών ενόπλων δυνάμεων στο Ιράκ.
Ο Charles Moskos μεταξύ άλλων διαμόρφωσε την επίμαχη συμβιβαστική πολιτική που καθιέρωσε η κυβέρνηση του Προέδρου Bill Clinton σε σχέση με τους ομοφυλόφιλους στους κόλπους των ενόπλων δυνάμεων. Ο στρατιωτικός κώδικας δεν επιτρέπει ομοφυλοφιλική συμμετοχή στις ένοπλες δυνάμεις αλλά σύμφωνα με την συμβιβαστική πολιτική, που εφαρμόστηκε τότε και εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα, οι στρατιωτικές αρχές δεν έχουν δικαίωμα να απαιτούν από κάθε νεοσύλλεκτο να αναφέρει την σεξουαλική προτίμηση του και οι ομοφυλόφιλοι δεν υποχρεούνται να δηλώνουν ότι είναι όντως ομοφυλόφιλοι στους προϊσταμένους τους. Ο Charles Moskos εφεύρε επίσης και την φράση «Μη Ρωτάτε, Μην Απαντάτε» (Don’t Ask, Don’t Tell) με την οποία και έγινε ευρύτερα γνωστή η πολιτική αυτή. Οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ τον έχουν τιμήσει με το μεγαλύτερο βραβείο που απονέμουν σε μη στρατιωτικό για την συμβολή του στο έργο τους.
Το Αμερικανοελληνικό Ινστιτούτο θεωρεί τον Charlie ως «γίγαντα της διανόησης» του οποίου οι απόψεις επηρέασαν δύο γενιές στρατιωτικών, πολιτικών και ακαδημαϊκών. Ο Ιδρυτής του Ινστιτούτου Eugene Rossides, που τον ήξερε καλά, επισημαίνει ότι η γενναιότητα με την οποία ο Charles Moskos πάλεψε τον καρκίνο είναι χαρακτηριστική και του κάθε τι που έκανε στην ζωή του. Κατά τον κύριο Ρωσίδη, ο Charlie έβλεπε τους Έλληνες της Αμερικής ως την καλύτερη ομάδα σε σύγκριση με κάθε άλλο κοινωνικό σύνολο στον κόσμο.
Γι αυτό και ήτανε πάντα κοντά σε διάφορα πλοκάμια της οργανωμένης ομογένειας. Ο Πρόεδρος της ΑΧΕΠΑ, Ike Gulas, εκφράζοντας την βαθιά λύπη των χιλιάδων μελών της οργάνωσής του για τον θάνατο του Charles Moskos, μας υπενθυμίζει ότι ο αείμνηστος ακαδημαϊκός ήτανε μέλος της επί 53 συνεχή χρόνια και πρόσφερε πολύτιμες υπηρεσίες σε πολλά παραρτήματά της από άκρου σε άκρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Το τελευταίο παράρτημα της ΑΧΕΠΑ στο οποίο ο Charlie ανέπτυξε ομογενειακή δράση ήταν το Παράρτημα Αριθμός 501, στο Albuquerque του Νέου Μεξικού.
Ο καθηγητής Moskos ήταν επίσης ο συγγραφέας του μεγάλου ιστορικού ντοκουμέντου «Αγώνες και Επιτυχίες των Ελληνοαμερικανών» (Greek Americans: Struggle and Success) και του βιβλίου «Νέες Τάσεις στις Ελληνοαμερικανικές Σπουδές» (New Directions in Greek American Studies), το οποίο έγραψε μαζί με τον Νταν Γεωργακά.
Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται και πολλά άλλα βιβλία που δεν σχετίζονται με την ομογένεια αλλά που η κυκλοφορία τους σημείωσε μεγάλη επιτυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως για παράδειγμα το «Οι Ένοπλες Δυνάμεις μετά τον Ψυχρό Πόλεμο». Έγραψε επίσης πάνω από 200 άρθρα σε μεγάλου κύρους εφημερίδας σαν τις New York Times, Wall Street Journal και Washington Post, ενώ εμφανίστηκε σε πάμπολλα προγράμματα πανεθνικών τηλεοπτικών καναλιών.
Ο Charles Moskos ήταν γιος Ελλήνων μεταναστών που ήρθανε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1916 μέσω του Ellis Island σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Όπως είπε κάποτε ο ίδιος, το πρώτο πράγμα που έκανε ο πατέρας του μόλις πάτησε το πόδι στον νέο κόσμο ήταν να στείλει ένα τηλεγράφημα που ανήγγειλε την άφιξή του στον αδελφό του ο οποίος είχε ήδη εγκατασταθεί στο Σικάγο. Το τηλεγράφημα αυτό το κορνιζάρισε ο Charlie και το κράτησε, τουλάχιστον για πολλά χρόνια, ως οικογενειακό κειμήλιο σε ένα περβάζι πάνω από το τζάκι του σπιτιού του.
Στο βιβλίο του «Αγώνες και Επιτυχίες των Ελληνοαμερικανών» ο συγγραφέας διηγείται μεταξύ άλλων πως του δόθηκε το όνομα Charles. Αυτό λέει ήταν το όνομα που έβγαλε ο πατέρας του στην τύχη από ένα καπέλο μέσα στο οποίο είχαν ριφθεί διάφορα χαρτάκια, σε καθένα των οποίων ήταν γραμμένο και από ένα πρώτο όνομα καθαρά Αμερικανικό. Ήταν έκδηλο πως ο Έλληνας εκείνος μετανάστης ήθελε να δώσει στο παιδί του ένα όνομα πλήρους αποδοχής στην τότε Αμερικανική κοινωνία. Πολλοί μετανάστες στις αρχές του περασμένου αιώνα φοβότανε πως αν προτίμαγαν ξενοφερμένα ονόματα θα προκαλούσανε μεγάλα προβλήματα στη ζωή των παιδιών τους.
Το βιβλίο αυτό του Charles Moskos είναι ένας πραγματικός καθρέφτης σημαντικών για τον Ελληνισμό εποχών τις οποίες έσβησε ο χρόνος. Κι από τούτη την άποψη, αποτελεί ανεκτίμητο σημείο αναφοράς για όλους τους κατοπινούς μελετητές του χρονικού των Ελλήνων της Αμερικής, ιδιαίτερα για τους σημερινούς και τους μελλοντικούς εργάτες του δημοσιογραφικού σιναφιού, που έχουμε χρέος ιερό να καταγράφουμε πιστά την ιστορία της ομογένειας καθώς ξεδιπλώνεται μέρα με την μέρα μπροστά στα μάτια μας.
Για όλους εμάς Charles ήσουνα και θα παραμένεις μεγάλη πηγή έμπνευσης. Καλό ταξίδι.