Θα αποδεχτεί ή δεν θα αποδεχτεί η Τουρκία τους όρους που τέθηκαν για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Πως βλέπουν οι Τούρκοι την Ευρωπαϊκή τους πορεία και τι απόψεις έχουν για την όλη υπόθεση έγκυροι αναλυτές στις Ηνωμένες Πολιτείες; Απαντήσεις στα επίκαιρα τούτα ερωτήματα επιχειρεί να δώσει το τηλεοπτικό μας Ρεπορτάζ από Ουάσιγκτον της εβδομάδας αυτής.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΠΟ ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ – ΣΕ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ Η ΕΝΤΑΞΙΑΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ – ΚΕΙΜΕΝΟ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισηγήθηκε την περασμένη εβδομάδα να διακοπούν οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην κοινότητα. Σχεδόν ταυτόχρονα σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης έδειξαν πως το αντι-δυτικό αίσθημα στην Τουρκία διογκώνεται σοβαρά. Οι δύο αυτές εξελίξεις απασχόλησαν παράγοντες αμερικανικών δεξαμενών σκέψης που συνήλθαν στη Ουάσιγκτον.
Έχοντας πληθυσμό κατά 99 τοις εκατό μουσουλμανικό, η Τουρκία φιλοδοξεί να γίνει η πρώτη μουσουλμανικής πλειοψηφίας χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Στήβεν Σουάρτζ, του Κέντρου Ισλαμικού Πλουραλισμού, λέει πως το θρήσκευμα των Τούρκων δεν είναι ο κύριος λόγος της ανησυχίας των Ευρωπαίων.
Κι αυτό φαίνεται από το ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αντιτίθεται σε μελλοντική ένταξη άλλων κατ εξοχήν μουσουλμανικών χωρών, όπως η Αλβανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ή ένα ανεξάρτητο Κόσοβο. Σε πρόσφατο άρθρο του, ο Σουάρτζ επισημαίνει πως η Ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας σκοντάφτει σε πτυχές της πολιτικής κουλτούρας της, στις οποίες περιλαμβάνονται η ανεπάρκεια μειονοτικών δικαιωμάτων και η υπερβολική επιρροή των στρατιωτικών στη διακυβέρνηση της χώρας.
Αλλά ο Κεμάλ Σιλάη, από το Πανεπιστήμιο της Ινδιάνας δεν βλέπει την Τουρκία σαν μονολιθικό κράτος. Παρατηρεί πως «η Τουρκία είναι διχασμένη σε κοσμικούς και σε ισλαμιστές».
Οι σύγχρονοι Τούρκοι βρίσκονται σε ένα σταυροδρόμι. Έχουνε να διαλέξουν μεταξύ του αν θα κινηθούν προς περισσότερο μουσουλμανικό εξτρεμισμό ή αν θα μπούνε στο μονοπάτι της αποδοχής Δυτικών αξιών, όπως ο πλουραλισμός και η ανοχή. Ο Ομέρ Τάσπιναρ, του Ινστιτούτου Μπρούκινς λέει πως το αντι-δυτικό αίσθημα έχει φτάσει σε ύψη ρεκόρ στην Τουρκία. Κατά την έκφρασή του « υπήρχε ήδη μεγάλος αντιαμερικανισμός εκεί κι εκδηλώνονται τώρα έντονα αισθήματα κατά της Δύσης και κατά της ΕΕ». Ο ίδιος εμπειρογνώμονας φρονεί πως «η Τουρκία γίνεται όλο και πιο εθνικιστική κι αυτό ενδυναμώνει την αυτοπεποίθηση του λαού της».
Όμως ο Τάσπιναρ αισιοδοξεί πως τελικά οι δημοκρατικοί θεσμοί στην Τουρκία θα την κρατήσουν μακριά από τον πολιτικό ισλαμισμό. Είναι πεπεισμένος πως «η Τουρκία δεν θα γίνει ποτέ δεύτερο Ιράν κι ότι θα αποφευχθεί οποιαδήποτε εξτρεμιστική μουσουλμανική εμπειρία».
Η Τουρκία είναι μη θεοκρατική χώρα όχι κατ επιλογήν των πολιτών της αλλά δια νόμου. Ήταν μάλιστα ο ίδιος ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου Τουρκικού κράτους, ο οποίος κατάργησε τις θρησκευτικές ενδυμασίες των λαϊκών, τα πέπλα και τα σαρίκια, και ίδρυσε ιδιαίτερο υπουργείο που ρυθμίζει όλες τις υποθέσεις θρησκευμάτων.
Όσο για τον Τουρκικό στρατό, αυτός επανειλημμένα έχει επέμβει στην πολιτική κι έχει απομακρύνει ακόμα κι εκλεγμένους ηγέτες από την εξουσία, πραξικοπηματικά. Το 1997 υποχρέωσε τον Πρωθυπουργό Ερμπακάν να παραιτηθεί γιατί ήταν ευνοϊκά διακείμενος στους Ισλαμιστές.
Ο Στήβεν Σουάρτζ, του Κέντρου Ισλαμικού Πλουραλισμού, πιστεύει πως αυτή η μιλιταριστική κοσμικότητα είναι ο λόγος που η Τουρκία βρίσκεται ακόμα έξω από την ΕΕ. Αλλά ο Κεμάλ Σιλάη προειδοποιεί πως οι πολλές ενταξιακές προϋποθέσεις που τίθενται από την Ευρώπη μπορεί τελικά να ενώσουν τους ιδεολογικά διχασμένους σήμερα πολίτες της Τουρκίας. Μάλιστα, λέει, «σε ορισμένα θέματα όπως είναι η γενοκτονία των Αρμενίων, δεν πρέπει να αναμένεται ότι θα υπάρξει καμία ρήξη μεταξύ των διαφόρων παρατάξεων στην Τουρκία». Αντίθετα, προβλέπει πως «οι Ισλαμιστές και οι κοσμικοί, οι εθνικιστές και οι στρατιωτικοί, οι πάντες θα ενωθούν και θα δώσουν τέλος στη διαδικασία ένταξης της χώρας τους στην ΕΕ». Κι αυτό, όπως επισημαίνει, γιατί «θεωρούν την όλη διαδικασία ως υπερβολικά μεγάλη ανάμιξη στα εσωτερικά τους».
Ο Πάπας Βενέδικτος, που επισκέφθηκε την περασμένη εβδομάδα τον Οικουμενικό Πατριάρχη κι άλλους πνευματικούς ηγέτες στην Κωνσταντινούπολη, εκδήλωσε υποστήριξη για την Ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Ο Ομέρ Τάσπιναρ πιστεύει πως οι δηλώσεις του Ποντίφικα ήταν μια σημαντική ενθάρρυνση για τη συνέχιση των φιλοδυτικών μεταρρυθμήσεων στη χώρα. Γι αυτόν, «το ότι ο Πάπας είπε πως ευνοεί την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, έχει μεγάλη σημασία». Η σπουδαιότητα έγκειται στο ότι ο προκαθήμενος της Καθολικής Εκκλησία «έστειλε έτσι το μήνυμα ότι η ΕΕ δεν είναι Χριστιανική λέσχη και μπορεί να δεχτεί στους κόλπους της ένα μουσουλμανικό κράτος».
Για την Ελλάδα και για την Κύπρο υπάρχει ένα ακόμα στοιχείο που καθιστά την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρώπη ιδιαίτερα προβληματική. Κι αυτό είναι η άρνηση της Άγκυρας να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και να επιτρέψει σε Κυπριακά πλοία να έχουν πρόσβαση σε Τουρκικά λιμάνια. Κατά πόσο θα συνεχιστούν ή θα διακοπούν οι διαπραγματεύσεις της κοινότητας με την Τουρκία θα αποφασιστεί την ερχόμενη εβδομάδα από τους υπουργούς εξωτερικών των κρατών που απαρτίζουν σήμερα την Ευρωπαϊκή Ένωση.