Βασισμένο στο εκτενέστερο ρεπορτάζ «Η Ελένη γυρνά στο χωριό» που μεταδώσαμε τον περασμένο μήνα.
Μια συγκλονιστική ιστορία του παρελθόντος ξαναζωντανεύει μέσα από τις σελίδες ενός καινούργιου βιβλίου που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι γραμμένο από την Ελένη Γκέητζ και τιτλοφορείται «Βόρεια της Ιθάκης». Στο βιβλίο αυτό, που έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά με τίτλο «Το σπίτι μου στην Ήπειρο», η συγγραφέας περιγράφει τις εμπειρίες της από τον ένα χρόνο που πέρασε σε κάποιο απόμακρο χωριό της Ελλάδας επιβλέποντας την ανοικοδόμηση του σπιτιού που εγκατέλειψε η οικογένειά της πριν μισό και πλέον αιώνα.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΣ: Το σπίτι για το οποίο μιλά η Ελένη Γκέητζ στο «Βόρεια της Ιθάκης» βρίσκεται στο χωριό Λιά της Ηπείρου κοντά στα Αλβανικά σύνορα. Ήταν το σπίτι της γιαγιάς της, Ελένης Γκατζογιάννη, από την οποία και πήρε το πρώτο της όνομα. Η Ελένη Γκατζογιάννη εκτελέστηκε το 1948 από κομμουνιστές αντάρτες στην περίοδο του Ελληνικού Εμφύλιου Πολέμου επειδή φυγάδευσε τέσσαρα από τα πέντε παιδιά της στην Αμερική. Η ίδια έμεινε στο Λιά και θυσίασε τη ζωή της για την ασφάλειά τους. Η ιστορία της, γραμμένη από τον φυγαδευμένο και αμερικανομεγαλωμένο μοναχογιό της Νίκολα Γκέτζ, ήταν ένα από τα δημοφιλέστερα βιβλία του 1982 και ενέπνευσε το γύρισμα της κινηματογραφικής ταινίας «Ελένη», τρία χρόνια αργότερα. Η Ελένη Γκέητζ, αν και φοβόταν το χωριό, εν τούτοις γύρισε εκεί για να δημιουργήσει μια προσωπική σχέση μαζί του έτσι ώστε το Λιά να μη ξεχαστεί από τις μελλοντικές γενεές της οικογένειάς της. Όπως είπε ένας κριτικός, «πήγε αποφασισμένη να διώξει μια για πάντα τα φαντάσματα του παρελθόντος».
ΕΛΕΝΗ ΓΚΕΗΤΖ: «Ο πατέρας μου και οι θείες μου συχνά μιλάνε για τα παιδικά τους χρόνια στο Λιά. Ξανάχτισα το σπίτι όπου μεγάλωσαν θέλοντας να τους χαρίσω τέτοιες αναμνήσεις.»
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΣ: Σε πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου της στη Ουάσιγκτον, η Ελένη αποκάλυψε πως όταν ανακοίνωσε τα σχέδια της να γυρίσει στο χωριό, οι θείες της έβαλαν τις φωνές, που ήταν τόσο δυνατές όσο οι φωνές τις οποίες χρησιμοποιούσαν σαν παιδιά για να επικοινωνούν από τη μια βουνοκορφή του Λιά στην άλλη. Ο πατέρας της, ο Νίκολας, ήταν και αυτός σκεπτικός.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΓΚΕΗΤΖ: «Είχαμε ανάμικτα αισθήματα. Σε αυτό το σπίτι η μητέρα μου είχε φυλακιστεί και βασανιστεί πριν την εκτέλεσή της. Όμως συμφωνήσαμε με την Ελένη να ξαναχτιστεί το σπίτι για να δείχνει ότι η οικογένειά μας δεν διαλύθηκε. Επέζησε και άκμασε.»
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΣ: Για να μπορέσουν ο πατέρας της και οι θείες της να ξαναζήσουν τις ευχάριστες μέρες των παιδικών τους χρόνων, η Ελένη επιστράτεψε βοσκούς, τσιγγάνους και αλβανούς πρόσφυγες, που τη βοήθησαν «να χτίσει ένα νέο οικογενειακό σπίτι και ένα νέο μέλλον πάνω στα ερείπια του παληού».
ΕΛΕΝΗ ΓΚΕΗΤΖ: «Ήταν σημαντικό να γίνουνε τα ερείπια της φυλακής σπιτικό. Οι θείες μου με προέτρεπαν να μη γυρίσω στο χωριό για να μη με σκοτώσουν οι Αλβανοί και να μη με φάνε οι λύκοι. Πήγα κι έχτισα το σπίτι ως μνημείο για τη γιαγιά μου. Πέρασα υπέροχα.»
ΝΙΚΟΛΑΣ ΓΚΕΗΤΖ: «Είμαι πολύ χαρούμενος που η κόρη μου γύρισε στο χωριό. Έζησε ένα χρόνο εκεί κι έγινε ένα με αυτό. Την αγάπησαν οι πάντες. Η Ελένη έκανε κτήμα της όλα όσα και εγώ αγαπώ.»
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΣ: «Το σπίτι μου στην Ήπειρο», όπως το βιβλίο έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά, είναι ένα οδοιπορικό που αναβιώνει μια οικογενειακή ιστορία και που βοήθησε τη συγγραφέα του να βρει τον πραγματικό εαυτό της. Είναι η επιστροφή της Ελένης στις ρίζες της.
